Dernek Organları

DERNEK KURULUŞU, DERNEK ZORUNLU ORGANLARI, DERNEK GENEL KURULU VE DERNEKLERE İŞİLKİN DİĞER HUSUSLAR
 Derneğin Kuruluşu:

Dernekler, kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar. Dernek kuruluş bildirimi ve belgelerin doğruluğu ile dernek tüzüğü, en büyük mülki amir tarafından altmış gün içinde dosya üzerinden incelenir. Kuruluş bildiriminde, tüzükte ve kurucuların hukuki durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde bunların giderilmesi veya tamamlanması derhal kuruculardan istenir. Bu istemin tebliğinden başlayarak otuz gün içinde belirtilen noksanlık tamamlanmaz ve kanuna aykırılık giderilmezse; en büyük mülki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde derneğin feshi konusunda dava açması içir durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir. Cumhuriyet savcısı mahkemeden derneğin faaliyetinin durdurulmasına karar verilmesini de isteyebilir. Kuruluş bildiriminde, tüzükte ve belgelerde kanuna aykırılık veya noksanlık bulunmaz ya da bu aykırılık veya noksanlık belirli sürede giderilmiş bulunursa; keyfiyet derhal derneğe yazıyla bildirilir ve dernek, dernekler kütüğüne kaydedilir.

Derneğin Zorunlu Organları: 

Derneğin zorunlu organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur. Dernekler zorunlu organları dışında başka organlar da oluşturabilirler. Ancak, bu organlara zorunlu organların görev, yetki ve sorumlulukları devredilemez. 

Genel kurul, derneğin en yetkili karar organı olup; derneğe kayıtlı üyelerden oluşur. Genel kurul, dernek organlarını seçer ve derneğin diğer bir organına verilmemiş olan işleri görür. Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir, derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.

 Yönetim kurulu, beş asıl ve beş yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur. Yönetim kurulu, derneğin yürütme ve temsil organıdır; bu görevini kanuna ve dernek tüzüğüne uygun olarak yerine getirir. Temsil görevi, yönetim kurulunca, üyelerden birine veya bir üçüncü kişiye verilebilir. 

 Denetim kurulu, üç asıl ve üç yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur. Denetim kurulu, denetleme görevini, dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre yapar; denetleme sonuçlarını bir raporla yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.

Dernek Genel Kurullarının Toplanması: 

Dernek genel kurulu, derneğin en yetkili organıdır ve derneğe üye kişilerden oluşur. Genel kurul, üyeler tarafından seçilecek delegelerden de oluşabilmektedir. Buna herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır[1]. Ancak üyelerin genel kurula bizzat katılmaları gerektiği ve bu konuda temsil ilkesinin geçerli olmayacağı doktrin tarafından savunulmaktadır[2]. Dernek genel kurulları olağan ve olağanüstü olmak üzere iki türlü toplanabilmektedir. Olağan toplantı derneğin tüzüğünde belirtilen zamanlarda yönetim kurulunun çağrısı üzerine yapılır (M.K madde 74)[3]. 

Yönetim kurulunun toplantıya yapacağı çağrı ise mevzuatta ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Genel kurul, yönetim kurulunca, en az 15 gün önceden toplantıya çağrılır. Bu amaçla toplantının günü, saati, yeri ve gündemi, üyelere bildirilir (M.K madde 77). Toplantıya çağrı hususu Dernekler Yönetmeliğinin 14. maddesinde ise daha detaylı olarak düzenlenmiştir (M.K. madde 14)[4]. Toplantı yeri tüzükte aksine hüküm bulunmadıkça, dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılır (M.K madde 78). 

Genel Kurullarda önem arz eden bir diğer hususta toplantı ve karar yetersayısıdır. Toplantı yeter sayısı; genel kurulun toplanabilmesi için en az kaç üyenin bir araya gelmesi gerektiğini bildiren sayıya denir.[5] Toplantı yeter sayısı kanunda öngörülen sayının altında yer almamak şartıyla dernek tüzüğünde belirlenebilir ancak (M.K. 78)[6]. 

Toplantının yapılış tarzı ile ilgili detaylı düzenleme ise Dernekler Yönetmeliğinin 15. maddesinde düzenlenmiştir[7]. 

Genel Kurulda görüşülecek konular yönetim kurulu tarafından yazılı biçimde belirlenir. Yönetim kurlunca belirlenen bu yazılı belgeye gündem denir. Gündem çağrı kağıdı ile birlikte üyelere bildirilmek zorundadır. Genel kurul toplantısında sadece gündemdeki maddeler görüşülür ancak üyeler istediği konuyu gündeme alabilir[8]. Gündemde bulunan her konu genel kurulda görüşülür ve bu görüşme sonrası her konu için bir irade açıklamasında bulunulur. Bu irade açıklamasına da karar denir. Oylamaya katılan üyelerin çoğunluğunun kararı dernek kararı sayılır[9]. Bu noktada karar yetersayısı önem kazanmaktadır. Karar yetersayısı; toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla alınmaktadır[10]. Ancak dernek tüzüğünde kanunun öngördüğü çoğunluktan daha nitelikli bir çoğunluk öngörülebilir. Genel kurul toplantısı gündemde olan konuların karara bağlanması ile sona erer. Toplantı sona erdikten sonra yönetim kuruluna belli yükümlülükler düşmektedir. Bu yükümlülükler Dernekler Yönetmeliği’nin 17. maddesinde yer almaktadır[11].

Dernekler Kanunu en yetkili organ olan genel kurulun hukuka uygun toplanmasını oldukça önemli görmüş, bu konuda ihmali olan yöneticiler hakkında ise yaptırım olarak idari para cezası uygulanacağını belirtmiştir[12].Olağanüstü Genel Kurulun Toplanma Usulü: 

Dernek genel kurulları, olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanabilir. Her ne şekilde toplanılırsa toplanılsın, genel kurul toplantıya belli bir usul çerçevesinde çağrılır[13]. Bu usul Medeni Kanun’un 77. maddesinde açıkça düzenlenmiştir[14]. Olağanüstü toplantı; yönetim ve denetim kurulunun gerekli görmesi veya dernek üyelerinin 1/5’nin yazılı başvurusu üzerine yapılabilmektedir[15]. Olağan veya olağanüstü toplanan genel kurulun toplantı yeri, tüzükte aksi belirtilmedikçe dernek merkezidir[16]. Dernek Tüzüğünde aksine bir hüküm öngörülmedikçe, genel kurul veya yönetim kurulu tarafından, genel kurul toplantılarının dernek merkezinin bulunduğu yer dışında başka bir yerde yapılmasına karar verilemez[17]. Genel kurulun, dernek merkezinde yapılmaması halinde ise karşılaşılacak yaptırımlar Dernekler Kanunun 32. maddesinde yer almaktadır. Bu yaptırımlar, dernek yöneticileri için idari para cezası ve genel kurul toplantılarının iptali olarak öngörülmüştür[18].Dernek Üyeliğini Sona Erdiren Sebepler Ve İtiraz Usulleri: 

Dernek üyeliğini sona erdiren sebepler 3 başlık altında toplanabilir. Bu başlıklar şunlardır:1. Kendiliğinden kaybedilmesi2. Dernekten çıkma (İstifa)3. Dernekten çıkarılma (İhraç)İhraç sebepleri dernek tüzüklerinde belirlenip belirlenmemesine göre farklı itiraz usullerine tabidir; 

İhraç sebepleri dernek tüzüğünde belirlenmiş ise bir üye ancak belirlenmiş olan bu sebeplerden birinin mevcut olması halinde dernekten çıkarılabilir. Tüzükte öngörülmüş olan sebeplerin dışında başka hiçbir sebeple hiçbir üye dernekten çıkarılamaz. Çıkarma sebepleri tüzükte düzenlenmişse çıkarma kararına karşı çıkarma sebebinin haklı sayılamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez (M.K. madde 67)[19]. Tüzükte belirtilen sebeplerden birisine dayanılarak verilmiş olan çıkarma kararlarına karşı ancak ya kararın usulüne uygun olarak alınmadığı ya da çıkarma için belirtilen sebebin gerçekleşmemiş olduğu ileri sürülebilir[20]. İhraç sebeplerinin tüzükte belirlenmiş olduğu durumlarda dernekten çıkarılan üyenin dava yoluna gidebilmesi için önce genel kurula itirazda bulunması şart koşulmuştur. Aksi takdirde çıkarma kararı kesinleşmiş kabul edilemez ve bu karara karşı dava açılamaz[21].

İhraç sebepleri tüzükte belirlenmemiş ise bir üye ancak haklı sebeplere dayanılarak dernekten çıkarılabilecektir. Haklı sebebin mevcut olup olmadığını ise dernek takdir edecektir[22]. Üyeliğin devamının hukuka ve hakkaniyete göre dernekten istenemeyeceği bir hal; çıkarma için haklı bir sebep oluşturur. Üyenin sık sık dernekte olay çıkarması haklı sebebe örnek gösterilmektedir[23]. Haklı sebebe dayanılarak verilen çıkarma kararlarına karşı ancak kararın yetkili organ tarafından alınmadığı ya da haklı bir sebebin bulunmadığı ileri sürülerek itirazda bulunulabilir[24]. Derneğin Şartlı Bağış Kabul Etmesi: 

Derneklerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gelire ihtiyacı vardır. Ne gibi değerlerin dernek geliri kapsamında değerlendirileceği ise Medeni Kanunun 99. maddesinde belirtilmiştir[25]. Dernekler Kanunu[26] ve Dernekler Yönetmeliği[27], Medeni Kanunda gelir olarak kabul edilen hususların ne şekilde kayıt altına alınacağına ilişkin hükümler içermektedir. Bağış da Medeni Kanuna göre derneğin bir geliri kabul edilmektedir. Bağış, bir sözleşme türü olarak mevzuatımızda yer almaktadır ve dolayısıyla hükümleri Borçlar Kanununda düzenlenmiş bulunmaktadır. Şartlı bağışta, bağış sözleşmesinin bir türü olup hukuken geçerlidir[28]. Sonuç olarak; tüm mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde şartlı bağış yapılmasını engelleyici herhangi bir hüküm olmadığından, derneğin şartlı bağış kabul etmesinde hukuken bir sakınca bulunmamaktadır.
[1] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Altıncı Bası; sayfa 604[2] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası; sayfa 604[3] Madde 74Genel kurul, tüzükte belirtilen zamanda yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanır[4] Madde14Yönetim kurulu, dernek tüzüğüne göre genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin listesini düzenler. Genel kurula katılma hakkı bulunan üyeler, en az onbeş gün önceden, günü, saati, yeri ve gündemi bir gazetede ilan edilmek veya yazılı ya da elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantıya çağrılır. Bu çağrıda, çoğunluk sağlanamaması sebebiyle toplantı yapılamazsa, ikinci toplantının hangi gün, saat ve yerde yapılacağı da belirtilir. İlk toplantı ile ikinci toplantı arasındaki süre yedi günden az, altmış günden fazla olamaz.Toplantı, çoğunluk sağlanamaması sebebinin dışında başka bir nedenle geri bırakılırsa, bu durum geri bırakma sebepleri de belirtilmek suretiyle, ilk toplantı için yapılan çağrı usulüne uygun olarak üyelere duyurulur. İkinci toplantının geri bırakma tarihinden itibaren en geç altı ay içinde yapılması zorunludur. Üyeler ikinci toplantıya, birinci fıkrada belirtilen esaslara göre yeniden çağrılır.Genel kurul toplantısı bir defadan fazla geri bırakılamaz.[5]Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası; sayfa 604[6] Madde 78Genel kurul, katılma hakkı bulunan üyelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hallerinde üçte ikisinin katılımıyla toplanır; çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak, bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz.[7] Madde 15Genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin listesi toplantı yerinde hazır bulundurulur. Toplantı yerine girecek üyelerin resmi makamlarca verilmiş kimlik belgeleri, yönetim kurulu üyeleri veya yönetim kurulunca görevlendirilecek görevliler tarafından kontrol edilir. Üyeler, yönetim kurulunca düzenlenen listedeki adları karşısına imza koyarak toplantı yerine girerler. Kimlik belgesini göstermeyenler, belirtilen listeyi imzalamayanlar ile genel kurula katılma hakkı bulunmayan üyeler toplantı yerine alınmaz. Bu kişiler ve dernek üyesi olmayanlar, ayrı bir bölümde genel kurul toplantısını izleyebilirler.Toplantı yeter sayısı sağlanmışsa durum bir tutanakla tespit edilir ve toplantı yönetim kurulu başkanı veya görevlendireceği yönetim kurulu üyelerinden biri tarafından açılır. Toplantı yeter sayısı sağlanamaması halinde de yönetim kurulunca bir tutanak düzenlenir.Açılıştan sonra, toplantıyı yönetmek üzere bir başkan ve yeteri kadar başkan vekili ile yazman seçilerek divan heyeti oluşturulur.Dernek organlarının seçimi için yapılacak oylamalarda, oy kullanan üyelerin divan heyetine kimliklerini göstermeleri ve hazırun listesindeki isimlerinin karşılarını imzalamaları zorunludur.Toplantının yönetimi ve güvenliğinin sağlanması divan başkanına aittir. Genel kurul, gündemdeki konuların görüşülerek karara bağlanmasıyla sonuçlandırılır. Genel kurulda her üyenin bir oy hakkı vardır; üye oyunu şahsen kullanmak zorundadır.Toplantıda görüşülen konular ve alınan kararlar bir tutanağa yazılır ve divan başkanı ile yazmanlar tarafından birlikte imzalanır. Toplantı sonunda, tutanak ve diğer belgeler yönetim kurulu başkanına teslim edilir. Yönetim kurulu başkanı bu belgelerin korunmasından ve yeni seçilen yönetim kuruluna yedi gün içinde teslim etmekten sorumludur.Mahkemece kayyım atanması veya Medeni Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre görevlendirilme yapılması halinde, bu maddede yönetim kurulana verilen görevler bu kişiler tarafından yerine getirilir.[8] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası; sayfa 612M.K Madde 79Genel kurul toplantısının açılışından sonra, toplantıyı yönetmek üzere, bir başkan ve yeteri kadar başkan vekili ile yazman seçilir.Genel kurul toplantısında yalnız gündemde yer alan maddeler görüşülür. Ancak, toplantıda hazır bulunan üyelerin en az onda biri tarafından görüşülmesi yazılı olarak istenen konuların gündeme alınması zorunludur.[9] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası; sayfa 613[10] M.K Madde 81Genel kurul kararları, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla alınır. Şu kadar ki, tüzük değişikliği ve derneğin feshi kararları, ancak toplantıya katılan üyelerin üçte iki çoğunluğuyla alınabilir.[11] Madde 17Olağan veya olağanüstü genel kurul toplantılarını izleyen otuz gün içinde, yönetim ve denetim kurulları ile diğer organlara seçilen asıl ve yedek üyeleri içeren Genel Kurul Sonuç Bildirimi (EK-3) ve ekleri yönetim kurulu başkanı tarafından mülki idare amirliğine bildirilir:a) Divan başkanı, başkan yardımcıları ve yazman tarafından imzalanmış genel kurul toplantı tutanağı örneği,b) Tüzük değişikliği yapılmışsa, tüzüğün değişen maddelerinin yeni ve eski şekli ile dernek tüzüğünün son şeklinin her sayfası yönetim kurulunca imzalanmış örneği.Genel kurul sonuç bildirimi ve ekleri, büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçeler hariç diğer ilçelerde bulunan dernekler tarafından iki suret olarak verilir.Genel kurul sonuç bildirimleri, dernek yönetim kurulu tarafından yetki verilen bir yönetim kurulu üyesi tarafından da yapılabilir. Bildirimin yapılmamasından yönetim kurulu başkanı sorumludur. Genel kurul sonuç bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluğu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hataların giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hataların giderilmemesi veya konusu suç teşkil eden fiillerin tespit edilmesi halinde gerekli yasal işlem yapılır.[12] D.K. Madde 32b) Genel kurulu süresinde toplantıya çağırmayan, genel kurul toplantılarını kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak veya dernek merkezinin bulunduğu veya tüzüğünde belirtilen yer dışında yapan dernek yöneticilerine beşyüz Türk Lirası idari para cezası verilir. Mahkemece, kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak yapılan genel kurul toplantılarının iptaline de karar verilebilir.[13] AKINTÜRK Turgut, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri KİŞİLER HUKUKU, Altıncı Bası, sayfa 608[14] Madde 77Genel kurul, yönetim kurulunca, en az onbeş gün önceden toplantıya çağrılır. Bu amaçla toplantının günü, saati, yeri ve gündemi, üyelere bildirilir.[15] M.K. Madde 75Genel kurul, yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde veya dernek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine, yönetim kurulunca olağanüstü toplantıya çağrılır.Yönetim kurulu, genel kurulu toplantıya çağırmazsa; üyelerden birinin başvurusu üzerine, sulh hakimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir.[16] Madde 78Genel kurul toplantıları, tüzükte aksine hüküm olmadıkça, dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılır.[17] AKINTÜRK Turgut, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri KİŞİLER HUKUKU, Altıncı Bası, sayfa 610[18] D.K. Madde 32b) Genel kurulu süresinde toplantıya çağırmayan, genel kurul toplantılarını kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak veya dernek merkezinin bulunduğu veya tüzüğünde belirtilen yer dışında yapan dernek yöneticilerine beşyüz Türk Lirası idari para cezası verilir. Mahkemece, kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak yapılan genel kurul toplantılarının iptaline de karar verilebilir.[19] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 648[20] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 649[21] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 649[22] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 647[23] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 648[24] Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku; Turgut Akıntürk; Beşinci Bası;sayfa 649[25] M.K. Madde 99Dernek gelirleri, üye ödentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlığından elde edilen gelirler ile bağış ve yardımlardan oluşur.[26] Madde 11.Dernek gelirleri alındı belgesi ile toplanır ve giderler harcama belgesi ile yapılır. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Alındı belgeleri ve harcama belgelerinin saklama süresi beş yıldır.Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgeleri yönetim kurulu kararı ile bastırılır. Alındı belgelerinin şekli, bastırılması, onaylanması ve kullanılması ile dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak yetki belgesine ilişkin hususlar yönetmelikte düzenlenir.Dernek gelirlerini toplayacak kişiler yönetim kurulu kararıyla belirlenir ve bunlar adına yetki belgesi düzenlenir.[27] Madde 38                                                       (3)Dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri Ayni Yardım Teslim Belgesi (EK-14) ile yapılır. Kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından derneklere yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise Ayni Bağış Alındı Belgesi (EK-15) ile kabul edilir.[28] B.K. Madde 240Hibe, şartla yahut mükellefiyetle takyit olunabilir. Tenfizi vâhibin ölümüne bağlı hibede vasiyet hükmü cereyan eder.